Cúm A/H1N1 lọt khỏi luật!

Giáo viên học sinh Trường Trung học Á Châu, quận 3, Tp.HCM, được đo thân nhiệt và mang khẩu trang trước khi vào lớp - Ảnh: P. Vy.

Nhân viên phòng kinh doanh của một công ty liên doanh về may mặc cho biết công ty mình có người bị nhiễm cúm A/H1N1, mọi người muốn tạm đóng cửa công ty cho an toàn nhưng lại không dám, vì nếu vậy sẽ bị trễ đơn hàng với đối tác nước ngoài, sẽ bị phạt hợp đồng.

Đang có những thảo luận trong giới văn phòng, họ không biết nếu vì lý do dịch bệnh mà công sở phải đóng cửa thì hệ quả, trước mắt là chuyện lương bổng, sẽ giải quyết thế nào.

Khi nào ban bố tình trạng khẩn cấp

Ở các nước, khi có tuyên bố tình trạng khẩn cấp về y tế, lo lắng này sẽ được giải toả. Khi đó, tinh thần chung là mọi sự ngưng trệ, vi phạm thoả thuận được xem là bất khả kháng, bên vi phạm không phải chịu trách nhiệm và trong một số trường hợp, nhà nước đứng ra bồi thường.

Nước ta chưa có luật về tình trạng khẩn cấp. Tuy nhiên, trong lĩnh vực y tế, Luật Phòng chống bệnh truyền nhiễm (có hiệu lực từ 1/7/2008) có đề cập đến. Có điều, cúm A/H1N1, dù nguy hiểm đến đâu đi chăng nữa chắc cũng không thuộc phạm vi điều chỉnh của luật này.

Đơn giản là vì các nhà làm luật đã chọn cách liệt kê từng bệnh truyền nhiễm cụ thể, phân loại chúng theo ba nhóm A, B, C tuỳ vào mức độ nguy hiểm để từ đó quy định cách ứng phó, bao gồm cả việc công bố dịch và tuyên bố tình trạng khẩn cấp.

Hiện cả ba nhóm đều không có mặt cúm A/H1N1. Ở nhóm A - nhóm đặc biệt nguy hiểm, chỉ thấy có cúm A/H5N1. Nhóm B có bệnh cúm thông thường.

Luật có điều khoản để Bộ trưởng Bộ Y tế điều chỉnh, bổ sung danh mục này nhưng đến nay, chưa thấy Bộ trưởng có động thái gì.

Cúm A/H1N1 nằm ngoài luật

Khi Quốc hội thông qua luật, cúm A/H1N1 chưa được phát hiện. Quá trình điều chỉnh, bổ sung các bệnh nên gắn với các nghiên cứu, công bố của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Hiện WHO xác định dịch cúm này đang ở mức 6 - mức cao nhất - đại dịch toàn cầu.

Vì chưa là đối tượng điều chỉnh của luật nên hầu hết các biện pháp phòng chống hiện nay, tuy là những biện pháp được nêu trong luật nhưng việc thực hiện lại mang tính chất mệnh lệnh hành chính.

Luật quy định khi có dịch phải công bố và khi đã có công bố (đến mức hoặc chưa đến mức tuyên bố tình trạng khẩn cấp), người dân phải khai báo, cấm che giấu tình trạng bệnh và chấp hành các biện pháp phòng, chống… Ta không công bố dịch, chính xác là không công bố theo cách thức mà luật quy định (muốn vậy phải đưa cúm A/H1N1 vào danh mục các bệnh truyền nhiễm, nếu thuộc nhóm B, C thì chủ tịch tỉnh công bố, nếu thuộc nhóm A hay nhóm B nhưng có hai tỉnh công bố rồi thì Bộ trưởng Bộ Y tế thực hiện, nếu là nhóm A nhưng đã lây từ tỉnh này sang tỉnh khác gây thiệt hại nghiêm trọng đến tính mạng, sức khoẻ thì Thủ tướng Chính phủ công bố). Sẽ xử lý thế nào nếu có người từ chối việc đo thân nhiệt, cách ly, điều trị? Sẽ xử lý thế nào nếu ban quản lý một toà nhà từ chối yêu cầu đóng cửa?

Việc ban bố tình trạng khẩn cấp gây ra nhiều hệ luỵ về kinh tế - xã hội và tâm lý con người. Mỗi nước có một định nghĩa khác nhau về tình trạng khẩn cấp, chia nó thành những cấp độ khác nhau, xuất phát từ những cân nhắc khác nhau. Luật Việt Nam quy định khi dịch lây lan nhanh trên diện rộng, đe doạ nghiêm trọng đến tính mạng, sức khoẻ con người và kinh tế - xã hội của đất nước thì Ủy ban Thường vụ Quốc hội ra nghị quyết ban bố tình trạng khẩn cấp theo đề nghị của Thủ tướng Chính phủ; trong trường hợp uỷ ban này không thể họp ngay được thì Chủ tịch nước ra lệnh ban bố.

Dịch cúm A/H1N1 ở nước ta có đến mức phải ban bố tình trạng khẩn cấp chưa? Câu trả lời tuỳ vào cân nhắc của Nhà nước. Nhưng theo luật, ngoài những biện pháp thông thường khi công bố dịch, một số biện pháp khác “nặng đô” hơn như tổ chức tẩy uế, khử độc trên phạm vi rộng, kiểm tra và xử lý y tế đối với phương tiện vận tải trước khi ra khỏi vùng có dịch (có lẽ là cần thiết trong tình hình hiện nay) hay tiêu huỷ động vật, thực phẩm và các vật khác có nguy cơ làm lây lan bệnh dịch sang người (như đã áp dụng trước đây) chỉ được thực hiện khi có ban bố tình hình khẩn cấp về dịch. Và khi đó, những lo lắng đã bắt đầu phổ biến của doanh nghiệp, người lao động nêu trên cũng sẽ được giải toả.