IPO đúng giá để vực dậy thị trường

Các nhà đầu tư trong đợt IPO Vietcombank

Cuối cùng thì Chính phủ cũng chính thức lên tiếng "không để thị trường chứng khoán đi xuống" trong Văn bản số 319 ban hành ngày 3-3-2008 về việc tăng cường các biện pháp kiềm chế lạm phát. Các biện pháp để ổn định thị trường đã được nêu ra, song điều quan trọng nhất bây giờ là sự phối hợp thực hiện các giải pháp đó giữa các bộ, ngành liên quan.

Khi nào thực hiện?

Hãy xem các giải pháp được Chính phủ yêu cầu các cơ quan quản lý thực hiện. Thứ nhất là tiếp tục mua ngoại tệ xét theo thứ tự ưu tiên các đối tượng và nâng biên độ dao động tỷ giá lên ±2%. Đây là một trong những kiến nghị mà TBKTSG đã đưa ra trong bài "Rối như... ngoại tệ" số 9, ngày 21-2-2008. Từ nay các ngân hàng thương mại sẽ có một khoảng đất rộng hơn cho kinh doanh ngoại tệ. Các nhà xuất khẩu sẽ được ngân hàng ưu tiên mua đô la Mỹ với tỷ giá cao hơn so với công ty nhập khẩu hay nhà đầu tư tài chính, kiều hối, du lịch. Thực tế những ngày qua một biên độ tương tự đã được các ngân hàng thực hiện thông qua việc thu thêm phí khách hàng. Biên độ mới sẽ khiến cho tỷ giá linh hoạt hơn. Tuy nhiên, theo nhiều ngân hàng, Nhà nước có thể xem xét nâng biên độ hơn nữa, lên 3-4%, thậm chí 5% để tạo dòng chảy lưu thông mạnh mẽ lượng ngoại tệ đang ách tắc trên thị trường.

Thứ hai tạo điều kiện tăng cung hàng hóa, cổ phần hóa và IPO doanh nghiệp nhà nước. Trong IPO "không nên chỉ lấy việc bán cổ phiếu với giá cao làm chuẩn". Sự thay đổi có tính cơ bản trong tư duy này có thể giúp IPO có đột phá mới. Thứ ba là tăng tỷ lệ sở hữu của nước ngoài trong công ty chưa niêm yết. Thứ tư kiểm soát việc lập công ty chứng khoán và ngân hàng thương mại. Thứ năm là bỏ ngỏ khả năng cho phép Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) mua vào một số cổ phiếu tốt, có hiệu quả, thanh khoản cao. Câu hỏi bây giờ là khi nào năm biện pháp trên chính thức được thực hiện. Tất cả đều đòi hỏi các văn bản hướng dẫn cụ thể của Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính và nhiều bộ khác, có thể mất hàng tuần. Giải pháp có tính thúc đẩy thị trường ngay là cho SCIC mua lại cổ phiếu, thì mới chỉ dừng ở mức nghiên cứu. Trong khi đó, thị trường đang cần cấp tốc một nguồn trợ lực cụ thể để giảm độ lạnh. Lúc này không chỉ nhà đầu tư cá nhân bán tháo cổ phiếu, các tổ chức cũng đang đổ cổ phiếu ra sàn để thu hồi các khoản repo, cầm cố bằng chứng khoán.

Bộ trưởng Tài chính Vũ Văn Ninh trả lời phỏng vấn báo chí rằng ông đang ngồi trên lửa, trong đó có lửa đỏ sàn chứng khoán đang có nguy cơ lan rộng. 80% các công ty chứng khoán mà chúng tôi tham khảo ý kiến dự báo VN-Index có thể xuống 500 điểm. Giới đầu tư đã nhận ra việc điều hành thị trường chứng khoán đang bị kẹt giữa sự đan chéo các chính sách vĩ mô. Nếu những giải pháp mới của Chính phủ không được triển khai nhanh, nó sẽ không mang lại hiệu quả mong muốn, trở nên có tác dụng ngược một khi hành động không đi kèm văn bản. Niềm tin của nhà đầu tư đang vơi đi và cùng với sự hao hụt ấy, màu xanh hy vọng ngày càng diệu vợi. Đơn giản là không ai nghĩ đến chuyện đầu tư khi chưa nhận thấy tín hiệu thị trường phục hồi. Ngay cả thông tin các ngân hàng tiếp tục cho vay chứng khoán cũng chưa đủ sức hỗ trợ thị trường có những phiên đảo chiều. Tổng vốn điều lệ của tất cả các tổ chức tín dụng hiện là 102.000 tỉ đồng. Họ được phép cho vay chứng khoán hơn 20.000 tỉ đồng, nhưng hiện dư nợ chứng khoán chỉ có 11.000 tỉ đồng, còn tới hơn 9.000 tỉ đồng có thể "rót" vào cổ phiếu. Tuy nhiên với lãi suất vay, repo và ứng trước tiền bán chứng khoán tới 1,5-2%/tháng, thì không nhà đầu tư nào dám mạo hiểm vay tiền cả.

Khi IPO "tham lam"...

Vì sao chứng khoán đến nông nỗi như bây giờ? Cần nhìn trở lại 12 tháng trước để thấy một trong những nguyên nhân chủ yếu: VN-Index từ đỉnh 1.170 điểm đã thả dốc sau khi kế hoạch IPO các doanh nghiệp lớn bắt đầu được thực hiện. Bốn đợt IPO Đạm Phú Mỹ, Bảo Việt, Vietcombank, Sabeco đã không thành công như mong đợi. Thay vì là những sức hút tạo độ hấp dẫn nhà đầu tư, nâng đỡ thị trường phát triển, các đợt IPO đã dần kéo thị trường vào những điểm rơi do việc xác định giá trị doanh nghiệp theo phương thức mới: pha loãng hết mức giá trị cổ phiếu bằng cách nâng vốn điều lệ của các đơn vị cổ phần hóa. Hơn thế Nhà nước còn tính thu phần lớn thặng dư có được từ IPO. Việc nộp tiền mua cổ phiếu Vietcombank chỉ được cứu vãn ở phút chót khi Nhà nước công bố có thể để lại toàn bộ (trong trường hợp cần thiết) thặng dư cho ngân hàng này.

Để thấy rõ ảnh hưởng của việc xác định giá trị doanh nghiệp IPO đến thị trường chứng khoán lớn đến mức nào, cần xem lại trường hợp bán bớt vốn nhà nước ở Vinamilk tháng 2-2005. Ở thời điểm đó sàn TPHCM giao dịch buồn tẻ, cơn "sốt lạnh" cổ phiếu kéo dài từ giữa năm 2001 vẫn chưa chấm dứt. Trên thị trường tự do cổ phiếu Vinamilk được giao dịch với giá 235.000 đồng/cổ phiếu (mệnh giá 100.000 đồng/cổ phiếu). Thế nhưng ở lần bán bớt vốn đó, nước ngoài, trong nước đã chen nhau mua, đẩy giá đấu giá bình quân lên 313.100 đồng/cổ phiếu. Bộ Tài chính, Vinamilk, giới đầu tư... nghĩa là cả thị trường bất ngờ. Lực đẩy chứng khoán bắt đầu được nhen nhúm và cùng với các hỗ trợ khác, đến tháng 10 năm ấy, chỉ số VN-Index từ từ đi lên sau bốn năm "lạnh giá".

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thành công trong việc cổ phần hóa Vinamilk, nhưng một nguyên nhân cơ bản là giá trị doanh nghiệp được xác định tương đối chính xác. Khi giá khởi điểm thấp, tự thị trường đã đẩy nó lên, trả về cho nó giá trị thực. Điểm khác biệt lớn nhất là nhà đầu tư cả nội và ngoại hồ hởi tham gia đấu thầu Vinamilk với số lượng lớn gấp nhiều lần số cổ phiếu bán ra, điều mà các đợt IPO vừa qua đã không có được. Bảo Việt bị bỏ cọc hơn 20%, Sabeco không được đăng ký hết cổ phần đem bán, còn Habeco thì không thấy nhà đầu tư nhắc đến nữa!

Sự xuống dốc của chứng khoán hiện nay đang tác động đến công cuộc cải cách doanh nghiệp quốc doanh, nhất là khi giai đoạn cổ phần hóa các doanh nghiệp lớn bước vào cao trào với những ngân hàng, công ty viễn thông, hàng không, dầu khí... Chính lúc này phải thay đổi cách thức xác định giá trị doanh nghiệp IPO, tạo nguồn cung cổ phiếu chất lượng cao với giá hợp lý để thu hút nhà đầu tư trở lại thị trường. Dãn IPO bây giờ không phải là hành động đúng. Cũng như trong bóng đá, cách phòng thủ hiệu quả nhất là tấn công. Tăng nguồn cung với giá hợp lý sẽ khơi dậy hy vọng có được lợi nhuận nơi nhà đầu tư. Khi IPO mà đưa ra giá đấu giá cao thì nhà đầu tư "sợ hãi". Song, khi nỗi sợ hãi của họ được chế ngự bởi hy vọng lợi nhuận, thị trường sẽ có đà đi lên. Việc này thuộc quyền của Bộ Tài chính và bộ đủ sức làm, đủ sức thực hiện ngay, trước mắt với những công ty đang chuẩn bị IPO như Vinaphone, MobiFone, BIDV, Incombank, Vietnam Airlines...!

HẢI LÝ