Thắt chặt tiền tệ: Bi kịch và nghịch lý

Các NH bị "trói tay" khi huy động vốn - Ảnh: T.T.D

Đến lượt nó, LS sẽ là người lựa chọn những dự án hay phương án kinh doanh nào chịu nổi nó thì tồn tại, nếu không  phải chấp nhận phá sản.

Thế nhưng chính những người thắt chặt chính sách tiền tệ lại đồng thời cũng mong muốn có được LS thấp để hỗ trợ các doanh nghiệp. Đó là sự thiếu nhất quán thứ nhất.

Sự thiếu nhất quán thứ hai mới thật sự  đáng lo ngại, đó là thắt chặt tiền tệ khiến thanh khoản của các ngân hàng (NH) gặp khó khăn, nhưng họ không được phép tăng LS huy động vốn, cũng không được thực hiện tái cấp vốn tại NH Nhà nước. Nghịch lý này càng làm trầm trọng thêm, bởi cái gọi là đồng thuận LS mà Hiệp hội NH đưa ra vì các NH nhỏ không thể huy động được vốn nhàn rỗi của dân cư, phải chuyển sang mua lại vốn của các NH lớn trên thị trường liên NH với LS lên đến 18-24%/năm.

Các NH lớn lại có cơ hội kiếm lợi từ việc huy động vốn rẻ trên thị trường tiền gửi và cho vay cao trên thị trường liên NH. Có thể coi đây là một bi kịch của chính sách tiền tệ. Nói đúng hơn là sự thất bại, bởi vì với chính sách như vậy thì hiệu ứng chống lạm phát từ việc phải loại bỏ những dự án có hiệu quả thấp không còn nữa, thay vào đó là sự thiếu hụt thanh khoản trầm trọng của các NH, đặc biệt là các NH nhỏ.

Nghịch lý thứ ba là chúng ta đang trong quá trình thực hiện các cam kết về hội nhập quốc tế. Điều đó có nghĩa là cần phải tiếp tục cải cách thể chế kinh tế theo nguyên tắc thị trường và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Thế nhưng vào chính lúc nền kinh tế mạnh nhất, vốn nước ngoài vào nhiều nhất thì khó khăn ập tới không phải từ bên ngoài mà chính là khu vực hoạch định chính sách, đặc biệt là chính sách đầu tư công và chính sách tiền tệ. Hóa ra thách thức lớn nhất của hội nhập kinh tế lại không phải ở năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp (DN), vì một năm qua các DN vẫn phát triển mà là năng lực quản lý kinh tế vĩ mô, hoạch định chính sách tiền tệ và tài khóa còn xa mới đáp ứng được yêu cầu của nền kinh tế hội nhập.

Điều mà nhiều DN đang lo ngại là không phải vì họ không đủ bản lĩnh, kinh nghiệm và năng lực quản trị để cạnh tranh quốc tế, mà chính là chính sách nhà nước đẩy họ vào chỗ bất lợi trong cuộc cạnh tranh đó. Những dấu hiệu của đầu năm 2008 cho thấy đầu tư trực tiếp nước ngoài có xu hướng chuyển sang các dự án bất động sản, đầu tư gián tiếp nước ngoài có xu hướng chuyển sang tận dụng chênh lệch LS của trái phiếu Chính phủ.

Nếu tình hình này kéo dài, không chỉ các DN vừa và nhỏ của VN bị thua thiệt, mà ngay cả các tập đoàn lớn và các dự án bất động sản tầm cỡ cuối cùng rơi vào tay các DN và các quĩ đầu tư nước ngoài. Điều đáng buồn là hầu hết dự án bất động sản lớn đều do các DN VN khởi xướng, đền bù, xây dựng cơ sở hạ tầng bằng nguồn vay của các NH nội địa bỗng nhiên rơi vào tay các nhà đầu tư nước ngoài...

Khắc phục những nghịch lý này như thế nào? Đừng ai nghĩ rằng có thể điều khiển thị trường theo ý chí của mình. Thị trường có những khuyết tật của nó nhưng rất tiếc không phải là những khuyết tật mà chúng ta đang can thiệp như hiện nay. Sự can thiệp hành chính chỉ làm tăng thêm sự méo mó của thị trường. Sự can thiệp của chính sách tiền tệ phải nhằm làm sự vãn hồi cân bằng nhanh hơn, giảm bớt những tổn thất và phải tôn trọng nguyên tắc của thị trường mới có hiệu quả. Các can thiệp hành chính kiểu như trần LS, hạn mức tín dụng... đều có tác dụng rất hạn chế.

TS LÊ XUÂN NGHĨA (vụ trưởng Vụ Chiến lược  NH Nhà nước)