UPCoM xa lắc trước nỗi lo trích lập dự phòng

Khi thị trường xấu, cổ phiếu đăng ký giao dịch tập trung có tốt cũng trở thành xấu?

Mùa ĐHCĐ năm nay đến sớm hơn thường lệ, trong đó có một nội dung nhiều công ty đại chúng dự kiến đưa vào chương trình là xin ý kiến cổ đông về việc đăng ký giao dịch cổ phiếu tại thị trường đăng ký giao dịch chứng khoán công ty đại chúng chưa niêm yết (gọi tắt là UPCoM). Khung pháp lý cho sàn này đã hoàn thiện, chỉ còn chờ việc có quyết định về room cho NĐT nước ngoài là có thể triển khai, song ghi nhận từ thị trường cho thấy, không ít cổ đông lớn là tổ chức đầu tư và cả các NĐT cá nhân đều e ngại, việc nhiều cổ phiếu lên sàn UPCoM trong năm 2009 có thể biến báo cáo tài chính của doanh nghiệp mua các cổ phiếu này đang dương thành âm.

Với mức giá cổ phiếu niêm yết trên cả hai sàn HOSE và HASTC như hiện tại, nếu tổng hợp toàn bộ số tiền các doanh nghiệp tham gia đầu tư tài chính có danh mục cổ phiếu niêm yết phải trích lập dự phòng thì chắc hẳn con số không hề nhỏ, đơn cử như PVFC gần 1.500 tỷ đồng, REE, SAM... cũng vài trăm tỷ đồng. Cổ phiếu niêm yết có thị giá rõ ràng, vì thế kiểm toán, cổ đông và cả cơ quan quản lý có thể giám sát việc trích lập dễ dàng. Tuy nhiên, một góc khuất lớn hơn, nhiều công ty đang thực hiện không nghiêm túc là việc trích lập đầu tư cổ phiếu chưa niêm yết, mà số tiền đầu tư được nhận định lớn hơn nhiều khoản đầu tư chứng khoán niêm yết.

Thông tư 13/2006/TT-BTC chỉ quy định thời điểm lập và hoàn nhập các khoản dự phòng là thời điểm cuối kỳ kế toán năm. Đối tượng được trích lập là chứng khoán, các khoản vốn doanh nghiệp đang đầu tư vào tổ chức kinh tế khác, đáp ứng các điều kiện được tự do mua - bán trên thị trường mà tại thời điểm kiểm kê, lập báo cáo tài chính có giá thị trường giảm so với giá đang hạch toán trên sổ kế toán.

Theo phó giám đốc một công ty hiện có khoản đầu tư tài chính khá lớn, vì không có chuẩn rõ ràng cho việc trích lập dự phòng những khoản đầu tư cổ phiếu chưa niêm yết nên khi thực hiện trích lập, công ty này thường tham khảo giá giao dịch gần nhất của các CTCK lớn, trong trường hợp không thể ghi nhận được giá giao dịch từ CTCK thì lấy theo giá trị sổ sách của công ty phát hành chứng khoán trên. Tuy nhiên, vị phó giám đốc trên cũng thừa nhận, với những loại cổ phiếu tương đối phổ thông còn có thể thực hiện được theo cách này, còn với những cổ phiếu không có giao dịch thì mức giá ghi nhận khó có thể chuẩn xác.

Chính vì không thể ghi nhận giá chuẩn xác trên thị trường OTC, ngoài ra việc làm giá cũng có thể được thực hiện dễ dàng chỉ bằng vài giao dịch nhỏ, không ít công ty có thể đạo diễn việc trích lập này một cách khá đơn giản, thậm chí không trích lập, dẫn đến việc báo cáo tài chính vẫn đẹp nhằm phục vụ cho một mục đích nào đó như tăng vốn, xoa dịu cổ đông..., kết quả là NĐT ít thông tin vẫn tin tưởng rằng công ty có lãi.

Với yêu cầu công bố thông tin chặt chẽ hơn, đồng thời công chúng đầu tư có khả năng giám sát kỹ càng hơn, những công ty đăng ký giao dịch trên sàn UPCoM khó có thể thực hiện việc trích lập dự phòng một cách tuỳ tiện, doanh nghiệp rất có thể đang lãi thành lỗ. Cũng không loại trừ việc cổ phiếu OTC lên sàn UPCoM, giá giao dịch được ghi nhận chuẩn xác hơn và đây là cơ sở khiến báo cáo tài chính của nhiều công ty không còn đẹp như trước. Công ty có kết quả kinh doanh kém vì bất luận lý do nào chăng nữa, giá cổ phiếu cũng sụt giảm, hơn ai hết, chính cổ đông trong công ty đó thiệt hại. Với lý do này, không ít NĐT cả tổ chức lẫn cá nhân đều tỏ ý ngán ngại việc doanh nghiệp ồ ạt tham gia sàn UPCoM năm 2009.

Giám đốc đầu tư một quỹ nước ngoài nói thẳng tại cuộc họp HĐQT của công ty mà quỹ này rót vốn rằng: "Khi thị trường xấu, cổ phiếu đăng ký giao dịch tập trung có tốt cũng trở thành xấu, vậy thì nếu không có nhu cầu tăng vốn, các vị đừng có tạo ra sức ép không cần thiết". Sức ép không cần thiết ở đây được hiểu rằng, nếu các khoản đầu tư được trích lập đầy đủ, rõ ràng thì giá trị tài sản ròng của quỹ có thể giảm mạnh, ban điều hành công ty quản lý quỹ sẽ giải thích sao với cổ đông?

Vậy phải làm gì để việc trích lập dự phòng đầu tư tài chính được thực hiện một cách nghiêm túc, góp phần tạo ra những bản báo cáo tài chính "sạch", nhiều ý kiến cho rằng, Bộ Tài chính cần thiết nghiên cứu, xem xét việc ban hành một chuẩn mực hướng dẫn cho việc trích lập cổ phiếu chưa niêm yết. Bên cạnh đó, các công ty kiểm toán cần nâng cao ý thức đạo đức nghề nghiệp trong việc xem xét tính hợp lý của các khoản trích lập, tránh tình trạng quy định không rõ ràng như hiện tại, khiến doanh nghiệp "mạnh ai nấy thực hiện". Góc khuất này dù muốn hay không, khi định hướng đưa cổ phiếu của các công ty đại chúng vào UPCoM, cơ quan quản lý cũng cần lưu tâm.