 |
| Với cơ chế lương vẫn do 3 bộ duyệt, Vietconbank đang chảy máu chất xám (ảnh minh họa). |
Đợt IPO của Vietcombank đã thành công, tuy nhiên, sau gần 2 năm chuyển đổi sang hình thức cổ phần, những căn cứ để nhà đầu tư lẫn người lao động kỳ vọng vẫn chưa thành hiện thực. Nhiều cơ hội đã bị bỏ lỡ.
Thời điểm bán cổ phần lần đầu (IPO) của Vietcombank, khối lượng bán ra chỉ là 6,5% vốn, tương đương 1.000 tỷ đồng. Đợt IPO đã thành công và số tiền thu về lên tới hơn 10.000 tỷ đồng, quy mô lớn chưa từng có. Nếu không phải uy tín của Vietcombank thì ở thời điểm đó, không thể có một đợt IPO lớn như vậy mà thành công được. Tuy nhiên, sau gần 2 năm chuyển đổi sang hình thức cổ phần, những căn cứ để NĐT lẫn NLĐ kỳ vọng vẫn chưa thành hiện thực. Nhiều cơ hội đã bị bỏ lỡ.
Đối tác chiến lược: "Kẹt" với khủng hoảng
Thời điểm IPO Vietcombank, ẩn số "cổ đông chiến lược nước ngoài" là điều khiến thị trường nghi ngại nhất. Cổ phiếu (CP) Vietcombank được đánh giá trên cơ sở thương hiệu, lợi thế thị phần cũng như nguồn nhân lực mạnh. Tuy nhiên, đó cũng chỉ là tiềm năng và điều có thể nhanh chóng giúp Vietcombank biến tiềm năng đó thành một sự "lột xác" thực sự là cơ chế quản trị mới với những kinh nghiệm và sự chung tay hoạch định chiến lược phát triển của đối tác chiến lược nước ngoài.
Đến thời điểm này, thị trường đều biết việc đàm phán với đối tác chiến lược nước ngoài gặp trục trặc chủ yếu liên quan đến vấn đề giá. Sự thay đổi quy định về giá bán cho cổ đông chiến lược nước ngoài từ Nghị định 187 sang Nghị định 109 cũng chịu ảnh hưởng lớn từ các diễn biến thị trường. Nghị định 187 cho phép giảm 20% so với giá đấu bình quân khi bán cho cổ đông chiến lược.
Tuy nhiên, khi soạn thảo Nghị định 109, một quan điểm khác được nhấn mạnh hơn và cũng gây nhiều tranh cãi là không nên phân biệt đối xử giữa NĐT trong nước và nước ngoài, cũng không nên "bán rẻ" tài sản Nhà nước và giá bán cho cổ đông chiến lược được gắn với giá đấu bình quân.
Những hạn chế của quy định trên không được nhìn thấy trong thời điểm TTCK sôi động và giá CP được chấp nhận ở mức cao. Yếu tố thị trường khiến rủi ro cho đối tác chiến lược lớn hơn nếu giá khởi điểm được ấn định quá cao một cách chủ quan hoặc thị trường đẩy giá đấu bình quân lên quá mức hợp lý. Việc ấn định giá IPO khởi điểm của Vietcombank ở mức 100.000đ/cổ phần có hợp lý hay không thì cả thị trường lẫn đối tác đàm phán đã trả lời.
Một thành viên HĐQT Vietcombank cho biết, rất khó đàm phán nếu áp dụng quy định cứng về giá bán cho đối tác chiến lược vì phương thức thương lượng trực tiếp là phổ biến và hai bên đưa ra những điều kiện và cam kết phù hợp.
"Trong quá trình thương thảo của Vietcombank, có một định chế tài chính lớn mà Vietcombank nhận thấy đủ điều kiện đáp ứng những mong muốn của một đối tác chiến lược. Đối tác này đưa ra một mức giá trên cơ sở định giá của tổ chức tư vấn nhưng cuối cùng hai bên đã không thống nhất được về giá".
Theo ý kiến của một chuyên gia, người đã đi sát từng bước CPH của Vietcombank, trong khu vực dịch vụ tài chính, Việt Nam chưa hội nhập nhiều với thế giới nên vai trò của cổ đông chiến lược nước ngoài có uy tín là rất cần thiết.
Tuy nhiên, Nghị định 109 về bán cổ phần cho cổ đông chiến lược đã lẫn lộn mục tiêu trước mắt và mục tiêu lâu dài: "Cần đặt câu hỏi: Mục tiêu chính khi bán cổ phần cho đối tác chiến lược là gì? Rõ ràng việc cần tiền của họ không phải là mục đích hàng đầu, mà là cần kinh nghiệm, kỹ thuật, quản trị cũng như uy tín của họ".
Việc gắn chặt giá bán cho cổ đông chiến lược với giá thị trường là đã đặt cao hơn mục tiêu lợi nhuận, trong khi đối tác chiến lược luôn phải cam kết nhiều hơn NĐT thông thường.
Với trường hợp của Vietcombank, đối tác tưởng như sẽ là chiến lược đã từng chào một mức giá chắc chắn tốt hơn thị trường vào thời điểm này. Tuy nhiên, ngay cả mức giá mà thị trường đang định giá Vietcombank cũng chưa hẳn đã hấp dẫn khi họ có rất nhiều cơ hội khác trong bối cảnh khủng hoảng hiện nay.
Trở lại với cuộc đấu giá thành công Vietcombank, điều gì đã khiến NĐT sẵn sàng chấp nhận mức giá gấp hơn 10 lần mệnh giá? Đó chắc chắn phải là sự kỳ vọng về thương hiệu, tầm vóc quy mô của một NHTM nhà nước thuộc loại lớn nhất và năng động nhất, kỳ vọng về sự "lột xác" của NH sau khi chuyển đổi sang cơ chế cổ phần có sự tham gia của đối tác nước ngoài và đi liền với đó là cơ hội lợi nhuận gia tăng. Tuy nhiên, thị trường đang thể hiện sự thất vọng vì khả năng tìm được đối tác chiến lược cho Vietcombank khá mờ mịt nếu không có một sự thay đổi về cơ chế.
Mô hình quản trị: Mới là cái vỏ?
Với DN, mục đích lớn nhất của tiến trình CPH là thay đổi cơ cấu sở hữu, từ đó chuyển sang một cơ cấu quản trị năng động hơn. Đối với NLĐ, sự kỳ vọng lớn nhất của CPH là có được một cơ chế làm việc mới, gắn liền với cơ chế khuyến khích mới tạo sự năng động hơn và có thêm nhiều động lực để cống hiến. Nhưng những gì đang diễn ra ở Vietcombank thì sự kỳ vọng đó đã chuyển thành thất vọng: Điều thiết yếu nhất đối với cán bộ, nhân viên Vietcombank là cơ chế lương thưởng vẫn không có gì thay đổi.
Theo thông tin từ HĐQT Vietcombank, hiện cơ chế lương của Vietcombank vẫn do 3 bộ duyệt vì mức vốn Nhà nước sở hữu vẫn trên 51% dù Đại hội cổ đông đầu năm đã biểu quyết. "Quản trị DN phải coi trọng hiệu quả hoạt động. Lương thưởng nên tạo điều kiện cho HĐQT, Ban Giám đốc, Đại hội cổ đông quyết định" - một ủy viên HĐQT Vietcombank - kiến nghị.
Theo chị Ngô Thị Bích Liên - Trưởng phòng Ngân quỹ hội sở chính Vietcombank, quyết định cho Vietcombank CPH được NLĐ đón nhận hồ hởi với hy vọng thay đổi trong việc phân phối tiền lương đến điều hành công việc, phân minh năng suất lao động: "Khi CPH, lãnh đạo nói yên tâm vì khi đã là cổ phần, làm tốt lương cao, làm tồi lương thấp. Thế nhưng đùng một cái tháng 12/2008 lại có quyết định duyệt lương cho Vietcombank khiến NLĐ cảm thấy như nói một đằng, làm một nẻo. Vietcombank vẫn đang chảy máu chất xám".
Nếu xác định mục đích lớn nhất của CPH là cơ hội để thay đổi cơ chế vận hành, quản trị thì rõ ràng, CPH Vietcombank vẫn chưa thể nói là thành công.
