Có công ty đầu tư quá nhiều vào chứng khoán, đứng trước khả năng bị âm nguồn vốn này khi thanh khoản một số khoản đầu tư để cắt lỗ.
Tháng 4/2005, Tập đoàn Mai Linh thành lập Mai Linh Express cung cấp dịch vụ vận tải hành khách chất lượng cao liên tỉnh. Khoảng 100 đầu xe ban đầu được mua bằng nguồn vốn có được từ phát hành trái phiếu chuyển đổi 50 tỷ đồng cho VinaCapital. Đến nay, Mai Linh đã có 500 xe khách chất lượng cao liên tỉnh từ 16 đến 24 chỗ ngồi và cả xe liên vận quốc tế từ Sài Gòn đi Phnompenh. Trong 2 năm qua, Mai Linh đã đầu tư thêm 3.000 xe taxi, tạo thêm 10.000 việc làm mới.
Theo ông Hồ Huy, Tổng giám đốc Tập đoàn Mai Linh, nếu không có nguồn vốn từ phát hành cổ phiếu tăng vốn năm 2006 - 2007 thì Mai Linh không thể có sự phát triển mạnh mẽ như vậy. "TTCK là kênh huy động vốn rất tốt đối với doanh nghiệp Việt Nam, nhất là doanh nghiệp quy mô vừa và nhỏ. Không thể trông vào nguồn vốn vay ngân hàng để đột phá, vì vay ngân hàng phải có tài sản thế chấp", ông Huy nói. Nhờ có vốn thặng dự từ phát hành cổ phiếu, diện mạo của Mai Linh đã thay đổi hoàn toàn.
Nhưng Mai Linh Express cũng là lý do chính khiến kết quả kinh doanh hợp nhất của Tập đoàn Mai Linh lỗ trong 2 năm 2006 - 2007. Kể từ khi thành lập, Mai Linh Express đã lỗ gần 50 tỷ đồng. Đây là lỗ kế hoạch do xe của Mai Linh phục vụ dịch vụ chất lượng cao. Thời gian đầu, xe chỉ có một khách cũng xuất phát đúng giờ, không bắt thêm khách. Đến nay, Mai Linh Express đã đạt 11 người/chuyến, đến điểm hòa vốn và bắt đầu có lãi.
Đây là nội dung mà Mai Linh sẽ giải trình trước ĐHCĐ về việc vì sao báo cáo tài chính hợp nhất của cả Tập đoàn năm 2006 - 2007 lại lỗ và sử dụng vốn thặng dư như thế nào.
Trong văn bản ban hành đầu tháng 1/2009 về việc "lưu ý các công ty đại chúng một số vấn đề cần thực hiện về kiểm toán báo cáo tài chính năm 2008, công bố thông tin, phát hành và sử dụng vốn, quản trị công ty", Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã đề nghị những công ty đã thực hiện phát hành chứng khoán trong năm 2007 và 2008 công bố thông tin định kỳ kịp thời, đầy đủ về tiến độ và hiệu quả sử dụng vốn cho nhà đầu tư được biết. Cho đến nay, rất ít công ty thông báo đầy đủ đến cổ đông đã sử dụng nguồn vốn như thế nào, nhất là đánh giá hiệu quả sử dụng vốn thặng dư phát hành.
Phải thừa nhận rằng, nguồn vốn thặng dư từ phát hành cổ phiếu trong 2 năm qua đã giúp nhiều công ty đại chúng đứng vững trong bối cảnh thắt chặt tiền tệ và bất ổn kinh tế. Như Eximbank, với số vốn thặng dư chưa chia gần 6.000 tỷ đồng, nếu Ngân hàng đem cho vay trên thị trường liên ngân hàng hồi cuối năm 2008 cũng có thể đóng góp tương đối vào lợi nhuận cả năm.
Tập đoàn Hòa Phát (HPG) thực hiện đợt phát hành riêng lẻ gần đây nhất vào tháng 5/2008, phát hành 8.260.000 cổ phiếu cho 2 tổ chức quốc tế là Bank Invest và Credit Suisse, thu về 446,16 tỷ đồng thặng dư vốn. Tổng thặng dư vốn đến thời điểm hiện tại của HPG là 1.761 tỷ đồng.
Toàn bộ thặng dư vốn được HPG đầu tư vào một số dự án sản xuất công nghiệp như Khu liên hợp gang thép Hòa Phát 350.000 tấn/năm, Nhà máy xi măng Hòa Phát (giai đoạn 1) công suất 1 triệu tấn/năm và tăng vốn lưu động, tuyệt đối không có đầu tư chứng khoán. Nếu không có vốn thặng dư thì chi phí vốn của HPG đã bị đẩy lên rất cao vì nửa cuối năm 2008, thời điểm HPG đẩy mạnh tiến độ xây dựng đầu tư các dự án, cũng là lúc lãi suất vay vốn tăng.
CTCP Pin và Ắc quy miền Nam (PAC) đã phát hành thêm 2 đợt cổ phiếu, thu về 100 tỷ đồng để đầu tư Nhà máy ắc quy Nhơn Trạch. Công ty đã mua đất, thuê tư vấn thiết kế và chuẩn bị xây dựng. Việc xây dựng bị chậm lại do tình hình lạm phát năm 2008 và một số thủ tục về tiêu chuẩn xử lý môi trường của Nhà máy. Số vốn thặng dư còn lại là 69 tỷ đồng được PAC gửi tiết kiệm với lãi suất 17%/năm. "Khi nào cần vốn mới rút ra", đại diện của PAC cho biết.
Ông Lê Quang Hùng, Chủ tịch HĐQT CTCP Sản xuất Thương mại May Sài Gòn (GMC) cho rằng, GMC vẫn còn may mắn khi thay đổi chiến lược kịp thời, tập trung toàn bộ 45 tỷ đồng vốn thặng dư cho sản xuất chính là hàng FOB. Đã có thời kỳ, GMC định dành một phần vốn để đầu tư tài chính. Hơn 1 tỷ đồng được Công ty sử dụng để mua 10.000 cổ phiếu Vietcombank trong đợt IPO như là sự thử nghiệm. Rất may, GMC đã không lún sâu vào "chiến lược đầu tư tài chính".
Nhưng không phải công ty nào cũng sử dụng tốt nguồn vốn thặng dư. Có công ty đầu tư quá nhiều vào chứng khoán, đứng trước khả năng bị âm nguồn vốn này khi thanh khoản một số khoản đầu tư để cắt lỗ. Đây là vấn đề cổ đông cần quan tâm chất vấn HĐQT trong mùa ĐHCĐ năm nay.
