 |
| Hơn 2 tỷ USD thặng dư thu được từ cổ phần hóa các DNNN đã chuyển về SCIC. |
Với vai trò là NĐT của Chính phủ, một trong những mục tiêu hoạt động của Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) là thúc đẩy thị trường vốn, TTCK Việt Nam phát triển. Tuy nhiên, sau 3 năm hoạt động, hình ảnh của NĐT này trên thị trường vẫn mờ nhạt và do TTCK chưa phát triển bền vững, trồi sụt thất thường, bản thân SCIC cũng gặp nhiều khó khăn.
Tính đến nay, SCIC đã tiếp nhận 892 DN, thực hiện thoái vốn tại 102 DN, còn lại 790 DN trong danh mục đầu tư, giá trị sổ sách Tổng công ty nhận bàn giao xấp xỉ 7.000 tỷ đồng (chưa kể phần vốn nhà nước tại 2 ngân hàng Vietcombank và Vietinbank). Đã có 30 DN SCIC quản lý vốn nhà nước đang niêm yết cổ phiếu trên hai sàn HOSE và HASTC.
Với vai trò là NĐT của Chính phủ, SCIC đã mua cổ phần bán cho cổ đông hiện hữu theo giá ưu đãi với tổng số tiền là 1.370 tỷ đồng; đầu tư 1.099 tỷ đồng vào 2 công ty ngành điện (nắm giữ 24% cổ phần tại CTCP Thủy điện Vĩnh Sơn - Sông Hinh và 24% tại CTCP Thủy điện Thác Bà); phối hợp với các DN trong nước (EVN, TKV, Vinalines, Lilama, REE...) và nước ngoài lập phương án đầu tư mới vào một số dự án trọng điểm thuộc lĩnh vực Nhà nước cần nắm giữ vốn; hợp tác với các quỹ đầu tư Trung Đông để thu hút vốn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam. Đặc biệt, năm 2008, SCIC đã tham gia hỗ trợ TTCK bằng cách mua vào một số mã cổ phiếu.
Quản lý vốn nhà nước tại nhiều DN có quy mô nhỏ, lại rải rác trong nhiều lĩnh vực, ngành nghề, ông Trần Văn Tá, Tổng giám đốc SCIC cho biết, Tổng công ty đang gặp một số vấn đề khó khăn liên quan đến cơ chế hoạt động như: cơ chế người đại diện (có cần cử người đại diện ở tất cả các DN hay không? Cơ chế khuyến khích người đại diện như thế nào? Cơ chế giám sát ra sao? Làm thế nào để tuyển dụng được những người đại diện giỏi? Có thể thuê công ty quản lý DN được không? Cơ chế chia sẻ lợi ích, trách nhiệm ra sao? Cơ chế đối với cán bộ để giữ và tuyển dụng được những người có năng lực.
Bên cạnh đó là những khó khăn liên quan đến bán phần vốn nhà nước và đầu tư mới. Ông Tá nói: "Không ai lập ra SCIC để quản lý 800 - 900 DN bé như hiện nay, và theo định hướng những DN này cũng sẽ cổ phần hóa 100%. Vậy giải quyết như thế nào: chỉ có cách bán nhanh số cổ phần nhà nước còn lại ở gần 700 DN". Cái khó của SCIC là phải bảo toàn vốn, chứ không được bán bớt cổ phần bằng bất cứ giá nào và phải bán theo cơ chế thị trường. Với khối lượng cổ phiếu tính theo mệnh giá hàng nghìn tỷ đồng, TTCK trồi sụt thất thường, SCIC muốn thoái nhanh nhưng cũng rất khó. Trên thực tế, hơn 2 năm qua, NĐT này mới bán bớt vốn ở 120 DN, trong đó bán được toàn bộ cổ phần của 102 DN với giá trị sổ sách là 231 tỷ đồng, giá trị thực tế thu về là 650 tỷ đồng. Hiện vẫn có những DN SCIC nắm vỏn vẹn 5 - 10% vốn nhà nước vì không bán hết. "Làm được vậy đã là cố gắng hết mức, bao nhiêu nhân lực tập trung vào việc này. Với tiến độ như vậy, chúng tôi tính mỗi năm bán được vài trăm DN, như thế 3 - 4 năm mới giải quyết xong số DN hiện hữu, chưa kể bán đi rồi lại tiếp nhận vốn nhà nước ở DN khác", ông Tá chia sẻ.
Ngay đầu tư mua cổ phần phát hành thêm dành cho cổ đông hiện hữu cũng là quyết định không dễ. Trường hợp ở Vinaconex (VCG) là một ví dụ, theo chỉ đạo của Chính phủ, SCIC sẽ tham gia vào quá trình tăng vốn tại Vinaconex để đảm bảo tỷ lệ sở hữu Nhà nước tại DN này đạt 51%, tiền mua cổ phần bằng thặng dư vốn để lại DN sau CPH, nhưng tham gia thời điểm nào SCIC phải lựa chọn. "Vừa rồi, Vinaconex tăng vốn bằng cách chào bán cổ phần với giá 20.000 đồng/CP, nhưng thị giá cổ phiếu VCG trên thị trường chưa đến thế", ông Tá nói. Mua cổ phần đầu tư thêm, dứt khoát phải là DN thuộc nhóm Nhà nước cần thiết giữ cổ phần chi phối, còn trong danh mục hiện hữu của SCIC có những DN làm ăn hiệu quả, NĐT này vẫn thực hiện đầu tư linh hoạt, rót thêm vốn để tái cơ cấu, giá trị vốn nhà nước tại DN tăng thêm, sau đó SCIC sẽ tiếp tục bán vốn.
Theo định hướng, đến năm 2020, SCIC sẽ chỉ giữ lại và phát triển khoảng 100 DN có quy mô đủ lớn và có năng lực cạnh tranh quốc tế với cơ cấu ngành tài chính - ngân hàng, bảo hiểm chiếm 25 - 30% vốn; cơ sở hạ tầng và xây dựng chiếm 20 - 25%; năng lượng 15 - 20%, công nghiệp then chốt như khai khoáng, hóa chất, dược, công nghệ chiếm 20 - 25%. Sức khỏe của TTCK chính là câu trả lời liệu kế hoạch trên có trở thành hiện thực.
Cộng hưởng từ đợt tham gia mua vào một số mã cổ phiếu của SCIC, TTCK năm 2008 đã có một đợt sóng lớn. Với số tiền hơn 2 tỷ USD thặng dư thu được từ cổ phần hóa các DNNN đã chuyển về SCIC, không ít NĐT đặt câu hỏi SCIC sẽ quản lý như thế nào, có phần nào dành để hỗ trợ TTCK? Trả lời câu hỏi này, SCIC cho biết, Chính phủ có quy định rất chặt chẽ về Quỹ hỗ trợ sắp xếp đổi mới DNNN, SCIC chỉ làm nhiệm vụ quản lý, còn sử dụng, phân bổ ra sao số tiền lớn như trên là do Chính phủ quyết định. Liên quan đến TTCK, hiện cũng không có một quy định cụ thể nào ràng buộc trách nhiệm của SCIC với thị trường, Tổng công ty hoàn toàn thực hiện theo chỉ đạo, nhiệm vụ Chính phủ giao.
